We zijn allemaal mens en dat stelt ons in de unieke positie om rationeel te kunnen denken. Maar naast rationele wezens, zijn we ook emotionele wezens. Die emoties zijn fantastisch in het dagelijks leven maar als je graag belegt in aandelen, is het wat minder fijn. In dit artikel bespreken we 5 psychologische valkuilen van het beleggen.
Inhoudsopgave
Waarom is psychologie bij beleggen belangrijk?
Emoties beïnvloeden onze keuzes. Dat weten marketeers zeer goed. Waarom denk je dat, wanneer je een supermarkt binnenloopt, je eerst op de versafdeling komt? De kans is dan groter dat deze observatie van ‘vers’ bijblijft door de rest van de supermarkt. Dit gevoel zet jou aan tot meer kopen. De marketeer speelt dus in op jouw gevoel om jouw koopbeslissing te beïnvloeden in zijn voordeel (meer kopen).
Beleggers baseren hun aan- en verkopen niet uitsluitend op rationele argumenten maar laten zich beïnvloeden door externe factoren die inspelen op hun emoties.
Het financieel dagblad opende op 21 september 2005 met de kop “Psychopaat boekt superieure resultaten”. De krant berichtte over een onderzoek waarbij de resultaten van ‘normale’ beleggers werd vergeleken met beleggers die schade hadden opgelopen aan hun emotiecentrum in de hersenen. Deze schade leidt ertoe dat zij (vrijwel) geen emoties voelen en vaak blijven doorgaan waar andere beleggers afhaken uit angst.
Zelfoverschatting
De eerste valkuil is dat mensen zichzelf overschatten. De meerderheid van de automobilisten vindt zichzelf een betere automobilist dan gemiddeld. Slechts 2% van de studenten (uit een onderzoek) gaf aan zichzelf ondergemiddeld te vinden. Kortom, we denken snel beter te zijn dan de rest. En hiermee overspelen wij onze hand. Wij denken te beschikken over ‘superieure informatie’ waardoor wij aan- en verkopen doen o.b.v. deze informatie. Achteraf blijkt dan dat deze informatie niet zo goed is geweest of dat dit allang bekend was.
Het feit dat vrouwen gemiddeld betere rendementen behalen bij beleggen dan mannen komt voort uit deze psychologische valkuil. Mannen verrichten 45% meer transacties waardoor het netto rendement 1,4% lager ligt. Dit effect wordt sterker als mannen vrijgezel zijn en scoren dan 2,3% lager dan vrouwelijke vrijgezellen.
Door de structurele overschatting, worden er meer handelingen verricht. Bij elke aan- en verkoop die je verricht kun je goed of fout zitten. Hoe vaker je handelt, hoe vaker je een fout kan maken (en transactiekosten maakt).
Kuddegedrag
We zijn nou eenmaal sociale wezens, kijken constant naar elkaar en hebben de neiging elkaar te imiteren. Ken je het psychologisch onderzoek waarbij verschillende acteurs en 1 proefpersoon in een ruimte worden gezet. Ze moeten allemaal antwoord geven op wat willekeurige kennisvragen (die iedereen wel weet, zoals ‘wat is de hoofdstad van Nederland). De acteurs geven structureel, met volle overtuiging, het foute antwoord. De proefpersoon zal hierin meegaan en ook het foute antwoord geven, terwijl de instructies vooraf duidelijk waren dat het goede antwoord gegeven moest worden. Deze proefpersonen zijn niet dom, ze vertonen kuddegedrag.
Ook al is het antwoord glashelder, gaan we mee met de rest, bang voor afwijzing, fouten en eenzaamheid. Dit zorgt ervoor dat keuzes geen eigen keuzes zijn. De kans is groot dat je in hype aandelen stapt en zonder fatsoenlijk onderzoek en risicomanagement.
Het is overigens niet altijd erg om kuddegedrag te vertonen. Het is dan wel belangrijk dat je op tijd uitstapt wanneer de kudde tot het besef komt dat een aandeel overgewaardeerd is.
Onder- en overreactie
Onder- of overreactie vindt vaak plaats wanneer een bedrijf met nieuws naar buiten komt. Beleggers vinden daar wat van en kopen of verkopen een aandeel. Zelden is dit exact de prijs die gebaseerd is op een objectieve fundamentele waardering. Daar moet immers eerst een berekening aan vooraf gaan. Het gevolg is dat de prijs te hoog of te laag wordt. Het zou mooi zijn als jij, uitgaande van jouw psychologische inzichten, kan voorspellen hoe medebeleggers op bepaalde ontwikkelingen reageren. Dan kun je daarop anticiperen. Vaak zie je dat de koers de dagen (of weken) erna herstelt naar het gemiddelde van de dagen voor de gebeurtenis.
Het kan de moeite waard zijn om een beleggingsstrategie toe te passen die tegen deze ontwikkeling ingaat. Dan moet je uiteraard wel tegen de trend in beleggen en de emotionele valkuil voor kuddegedrag onderdrukken.
Confirmation bias
Ik gebruik hier de Engelse benaming omdat de confirmation bias zich moeilijk laat vertalen. Je kunt het omschrijven als ‘we zien wat we verwachten te zien’. Men heeft de neiging alleen maar te zien wat binnen het (denk)kader valt. Hierdoor ben je geneigd om informatie te onderwaarderen of zelfs te negeren als het niet past in jouw kader. Of je kijkt alleen naar informatie dat jouw vooroordeel bevestigt. In dit geval moet je het woord vooroordeel breder zien. Het is het oordeel dat je al hebt, voordat het bevestigd kan worden door te informeren, te controleren en te concluderen.
Onderzoek heeft uitgewezen dat mensen zelfs meer waarde toekennen aan hun eigen informatie zodra ze informatie tot zich krijgen die hun eigen informatie tegenspreekt. Een handige oplossing is dan om na te gaan hoe vaak deze tegenstrijdige informatie voorkomt.
Verliesaversie
We worden minder blij van winst dan dat we verlies haten. Aan verlies wordt dus meer gewicht toegekend dan aan winst. Verlies proberen we daarom zoveel mogelijk te vermijden.
Dit zie je terug op 3 verschillende manieren.
De eerste manier is als beleggers bij een klein verlies al direct het aandeel verkopen om verdere verliezen te voorkomen, terwijl koersschommelingen nou eenmaal horen bij beleggen.
De tweede manier waarbij verliesaversie een sterke rol speelt is het niet nemen van het verlies. Men denkt vaak; ‘zolang ik de aandelen niet verkoop maak ik geen verlies’ (dat hoor ik persoonlijk mensen nooit zeggen als ze met hun winsten opscheppen). Deze mensen zien er tegenop om hun verlies te accepteren met het risico dat het aandeel nog verder zakt met als gevolg dat het nog meer emoties veroorzaakt.
De derde manier waarop beleggers verlies vermijden is door goede aandelen te snel te verkopen. Ze zijn bang dat de winst omslaat in verlies of bang dat het aandeel dipt. Soms worden deze winsten zelfs gebruikt om minder goed presterende aandelen bij te kopen om de gemiddelde aankoopprijs omlaag te halen en het verlies goed te maken. Dit heeft als als gevolg dat kapitaal verschuift van goede aandelen naar slechte aandelen.
Kun je zonder emoties beleggen?
Ik ben ervan overtuigd dat je emoties niet 100% uit kan schakelen. Het hoort nou eenmaal bij wie je bent en maakt jou mens. Het is denk ik beter om jezelf (en jouw emoties) goed te leren kennen zodat je deze bij jezelf kan signaleren en kan ingrijpen voordat je een beslissing maakt. Zo weet je altijd of jouw rationele of emotionele ik de keuzes maakt.
Beleggen kent zoveel valkuilen. Het kan snel misgaan. Daarom is een strategie en kennis erg belangrijk! Hier heb je wat artikelen die wellicht interessant zouden kunnen zijn:
Deze onderwerpen zijn interessant:
Disclaimer: met beleggen kunt u uw inzet verliezen.
Het is fijn om een artikel te lezen, maar soms wil je gewoon lui op de bank een video kunnen kijken. Dit is een interessante video die ik heb gevonden op YouTube:
